Lisansüstü Eğitim Enstitüsü

        ​İletişim

Prof. Dr. İhsan FAZLIOĞLU +90 280 3333 Dahili: 2626

Arş. Gör. Dr. Tuba OĞUZ CEYHAN +90 280 3333 Dahili: 2637

1. Program Tanımı

Programımız, bütün bilim dallarının doğuş ve gelişim süreçlerini ele alarak tarihteki rolü ve önemini ortaya çıkarmayı ve bu bilgi birikiminin günümüzdeki ve gelecekteki yansımalarını öngörebilmeyi amaçlayan disiplinler arası nitelikli bir yüksek lisans programıdır. Milattan önce 3000’li yıllardan günümüze bilimsel bilginin ve teknolojinin geçirdiği evrimin içinde bulunduğu sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi çerçeve bağlamında incelenmesi, programının temel araştırma alanını oluşturmaktadır. Araştırmanın odak noktası, İslam medeniyetinde bilim ve daha özelde Selçuklu ve Osmanlılarda bilim ve teknoloji olarak belirlenmiştir.

2. Kabul Koşulları

 Tezli yüksek lisans programına başvurmak için adaylar aşağıdaki şartları yerine getirmelidir:

- Türkiye’de veya YÖK tarafından denkliği kabul edilen yurt dışındaki üniversitelerden bir lisans diplomasına sahip olmak.

- Akademik Personel ve Lisansüstü Eğitimi Giriş Sınavı’nda (ALES) 55 veya üzerinde puan almış olmak.

- ÖSYM tarafından denkliği kabul edilen merkezi yabancı dil sınavından en az 60 puan almış olmak.

Adayların değerlendirilmesi: ALES puanının %50’si, lisans not ortalamasının %20’si, mülakat ve yazılı sınav notunun %30’u kullanılarak elde edilen toplam puanı 65 ve üzerinde olan adaylar değerlendirmeye girer. Programın kotası dikkate alınarak, en yüksek puanlı öğrenciler programa kabul edilirler.

3. Program Yeterlilikleri

1. Bilim Tarihi disiplininin araştırma-inceleme metotlarına dair bilgiye sahip olma.
2.  Seçmiş olduğu alanla ilgili kaynakları bilme ve kritik etme.
3. Kazanılan bilimsel araştırma yöntemleriyle bir konuyu akademik bir bakış açısı ile ele alma, değerlendirme ve sonuçlandırma.
4. Bilimsel yazım tekniklerini kullanmayı öğrenme.
5. Araştırma sonuçlarını yazılı ve sözlü olarak etkin biçimde ifade edebilme.        

4. Dersi Veren Öğretim Üyelerinin Listesi

Öğretim Üyesinin Unvanı, Adı ve Soyadı	Üniversitedeki Bölümü
Prof. Dr. İhsan FAZLIOĞLU	İMÜ Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü
Prof. Dr. Mehmet Oktay TAFTALI	İMÜ Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü
Doç. Dr. Eşref ALTAŞ	İMÜ Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü
Doç. Dr. Lütfi SUNAR	İMÜ Edebiyat Fakültesi Sosyoloji Bölümü
Dr. Öğr. Üyesi Mustafa YAVUZ	İMÜ Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü
Dr. Öğr. Üyesi Orhan GÜNEŞ	İMÜ Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü
Dr. Öğr. Üyesi Şule TAŞKIRAN ÇANKAYA	İMÜ Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü
Dr. Öğr. Üyesi Elif BAGA	İMÜ Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü
Dr. Öğr. Üyesi Taha Yasin ARSLAN	İMÜ Edebiyat Fakültesi Bilim Tarihi Bölümü

5. Müfredat

Güz Yarıyılı
Dersin Kodu	Dersin Adı	Kredi	AKTS	Zorunlu / Seçmeli
BLT 803	Astronomi Tarihi I	3	7	S
BLT 813	Genel Biyoloji I	3	7	S
BLT 817	Genel Kimya I	3	7	S
BLT 821	Kimya Tarihi I	3	7	S
BLT 501	Bilimsel Araştırma Teknikleri	3	7	Z
BLT 503	Bilim Kurumları Tarihi: Rasathaneler	3	7	S
BLT 505	Bilim Sosyolojisi	3	7	S
BLT 507	Bilim Teorisi	3	7	S
BLT 509	Cebir Tarihi I	3	7	S
BLT 511	Eski Çağ Astronomi Tarihi	3	7	S
BLT 513	Eski Çağ Biyoloji Tarihi	3	7	S
BLT 515	Eski Çağ Tıp Tarihi	3	7	S
BLT 517	Geometri Tarihi I	3	7	S
BLT 519	İslam Kimya Tarihi	3	7	S
BLT 523	Klasik Kimya Tarihi	3	7	S
BLT 525	Klasik Kozmoloji Tarihi	3	7	S
BLT 531	Arapça Metin Okumaları I	3	7	S
BLT 533	Grekçe Metin Okumaları I	3	7	S
BLT 535	Latince Metin Okumaları I	3	7	S
BLT 537	Osmanlı Türkçesi Metin Okumaları I	3	7	S
Bahar Yarıyılı
Dersin Kodu	Dersin Adı	Kredi	AKTS	Zorunlu / Seçmeli
BLT 816	Astronomi Tarihi II	3	7	S
BLT 808	Genel Biyoloji II	3	7	S
BLT 810	Genel Kimya II	3	7	S
BLT 820	Kimya Tarihi II	3	7	S
BLT 502	Seminer	-	5	Z
BLT 508	Cebir Tarihi II	3	7	S
BLT 510	Modern Kozmoloji ve Astronomi Tarihi	3	7	S
BLT 514	Eski Çağ Botanik Tarihi	3	7	S
BLT 516	Orta Çağ Tıp Tarihi	3	7	S
BLT 518	Modern Kimya Tarihi	3	7	S
BLT 522	Astronomi Aletleri Tarihi	3	7	S
BLT 524	Osmanlılarda Bilim (16-17. Yüzyıllar)	3	7	S
BLT 526	18. Yüzyıldan Günümüze Osmanlılarda Bilim	3	7	S
BLT 528	Cumhuriyet Döneminde Bilim Tarihi Çalışmaları	3	7	S
BLT 538	Arapça Metin Okumaları II	3	7	S
BLT 536	Grekçe Metin Okumaları II	3	7	S
BLT 534	Latince Metin Okumaları II	3	7	S
BLT 540	Osmanlı Türkçesi Metin Okumaları II	3	7	S

BLT 501 Bilimsel Araştırma Teknikleri: Akademik araştırma yöntemlerindeki farklı anlayışları, yaygın olarak kullanılan araştırma tekniklerini, araştırma basamaklarını, veri toplama ve analizini, yorumunu, rapor yazma esaslarını, kaynakça ve dipnot gösterme tekniklerini kapsamaktadır.

BLT 503 Bilim Kurumları Tarihi: Rasathaneler: Bu derste, astronominin gelişiminde büyük bir öneme sahip gözlem faaliyetlerinin geçmişinden, IX. yüzyılın başında Bağdat ve Şam'da kurulan ilk rasathane teşebbüslerinden, Orta Çağ'da Meraga ve Semerkand gibi İslam coğrafyasının çeşitli noktalarında kurulan ve birer bilim merkezine dönüşen çok kapsamlı rasathanelerden, Çin ve Hint medeniyetleri ile Batı'daki rasathane geleneklerinden bahsedilmektedir. Astronomi ve matematik bilgisinin gelişiminde rasathanelerin rolü ve gözlem aletlerinin nitelikleri ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

BLT 504 Astronomi Aletleri Tarihi: Bu derste, birbirinin tetikleyicisi ve tamamlayıcısı olarak matematik ve astronominin gelişiminde astronomi aletlerinin rolü ve bu aletlerin özellikleri anlatılmaktadır. Astronomi aletlerinin tarih boyunca basitten çok karmaşık mekanik bilgisayarlar haline gelişi, hassas biçiminde imal edilmesini sağlayan formüllerin ve yapım tekniklerinin keşfedilmesi ele alınmaktadır.

BLT 505 Bilim Sosyolojisi: Bu derste, bilim insanları ile içinde yaşadıkları toplum bağlamında bilimsel doğruluk ve geçerlik kriterleri, bilimsel bilginin karakterleri ile bilim topluluğunun genel özellikleri ve normları ele alınmaktadır.

 BLT 506 Bilim Psikolojisi: Bu derste, bilim psikolojisinin temelleri, bilimsel düşüncenin ve davranışa aktarılmış halinin psikoloji olarak da adlandırabileceğimiz Psikoloji-Bilim ilişkisi, bilimsel çalışmalardaki psikolojik perspektif, çatışma ve işbirliği gibi konular incelenmektedir.

           

BLT 507 Bilim Teorisi: Bilim teorisinin karakteristik özellikleri, bileşenleri ve işlevlerinin neler olduğu, bilim teorisinin güncel hayatla ilişkisi, bir bilimsel teoriyi ortaya koymak veya tanımlama için gereken felsefî – bilimsel araçlar, bilimsel teorilerin gelişimi ve paradigmaları incelenmektedir.

BLT 508 Bilimsel Tenkitli Metin Hazırlama Yöntemi: El yazması eserlerin özellikleri, tenkitli yayın oluşturma teknik ve yöntemleri, çevriyazı, yazma eserlerde karşılaşılabilecek güçlükler ve çözüm yolları, okuma, fişleme, sınıflandırma ve değerlendirme g ibi aşamalar anlatılmaktadır.

BLT 509-512 Cebir Tarihi I-II: Cebirin bir ilim dalı olarak ortaya çıkmasından önceki dönem yani tarihteki ilk cebirsel tezahürler ve cebir ilminin bağımsızlığını kazanma süreci ele alınmakta; bu ilmin kurucusu sayılan Harezmî ve tarihte bilinen ilk cebir kitabı incelenmekte ve Harezmî’nin haleflerinin cebire katkıları araştırılarak gelişim dönemi ortaya konmaktadır. Analitik ve geometrik cebir yaklaşımlarından bahsedilerek modern matematikte cebir ilminin konumu üzerinde de durulur.

BLT 510 Çağdaş Kozmoloji ve Astronomi Tarihi: Albert Einstein’in 1905’te Özel, 1916’da Genel Görelilik teorilerini ortaya koyması sonrasında evrenin genişlemekte olduğu ortaya çıktı. Edwin Hubble’ın 1929’da evrenin genişlediğini gözlemsel olarak kanıtlamasına kadar destek görmeyen bu fikir, günümüzde Standart Model adı verilen Büyük Patlama Modeli’nin ortaya çıkmasına neden oldu. Ancak aynı dönemde bu modele tamamen zıt başka modellerde ortaya atıldı. 1970’lere kadar süren ve siyasi arka planı da bulunan çekişmeler, çağdaş kozmolojinin gelişmesinin itici gücü oldu. 1980’lerle beraber Büyük Patlama Modeli birçok revizyon geçirerek genişledi. Bu derste çağdaş kozmolojideki evren modellerinin oluşum süreçleri ve içerikleri ayrıntılı olarak ele alınacaktır.

BLT 510 Modern Kozmoloji Tarihi: Bu derste XIX. yüzyılın ortalarından itibaren ortaya çıkan modern astronomi ve kozmoloji çalışılmaktadır. Dersin odak noktası, astrofizik konuları üzerindedir.

BLT 511 Eskiçağ Astronomi Tarihi: Bu derste Hint, Çin, Mezopotamya ve Mısır astronomi ve kozmolojileri derinlemesine incelenmektedir. Özellikle Babil astronomisinin Mısır ve Yunan’a ve Mısır astronomisinin Yunan’a etkileri üzerinde durulmaktadır.

BLT 513 Eskiçağ Biyoloji Tarihi: Bu derste, ilk uygarlıklardan Orta Çağ’a kadar Biyolojinin alanına giren Botanik harici çalışmalar üzerinde durulmaktadır. Özellikle Aristoteles ve Aelianus eserleri incelenmektedir.

BLT 514 Cumhuriyet Döneminde Bilim Tarihi Çalışmaları: Cumhuriyet Döneminde yürütülen bilimsel faaliyetler, bunların geçirdiği evreler ve bilime katkı yapan bilginler ele alınmakta; bilimsel gelişmeleri olumlu ya da olumsuz yönde etkileyen siyasi ve iktisadi olaylar tartışılmaktadır.

BLT 515 Eskiçağ Tıp Tarihi: Bu derste, ilk uygarlıklardan Orta Çağ’a kadar tıpla ilgili eserler, şahıslar ve kurumlar üzerinde durulmaktadır. Özellikle Asclepius, Hippocrates ve Galenus’un temel prensipleri incelenmektedir.

BLT 516 Eski Çağ Botaniği: Bu derste, ilk uygarlıklardan Orta Çağ’a kadar Botanik alanına giren farmakoloji, tarım ve tıbbî bitkiler üzerine çalışmalar ele alınmaktadır. Özellikle Theophrastus, Dioscorides ve Plinius eserleri incelenmektedir.

BLT 517-518 Geometri Tarihi I-II: Bilim tarihinde geometrinin yeri hakkında genel bilgiler verildikten sonra sırayla eski Mısır, Mezopotamya ve Yunan medeniyetlerindeki geometri bilimine dair ilk çalışmalar ortaya konulmaktadır. Ardından İslam medeniyetine geçilerek geometrinin matematiğin diğer alanlarıyla, bilhassa cebir ile ilişkisinin nasıl ortaya çıktığına ve uygulamalı geometrinin gelişimi anlatılır. Son olarak İslam  medeniyeti birikiminin Batı medeniyetine aktarımından sonra 17. asrın başlarında analitik geometrinin ortaya çıkışı ve modern matematikle birlikte geometrinin geldiği nokta tartışılmaktadır.

BLT 519 İslam Kimya Tarihi: Geleneksel İslami simya ve kimya çalışmalarının kaynağı, gelişmesi ve uygulamaları konusunda işlenen derste, İslam simyasının kimya bilimine dönüşme süreci konunun tarihsel gelişimi dikkate alınarak araştırılmaktadır. Müslümanların kimya bilimine yaptıkları hizmetler ve ortaya koydukları ürünler de bu bağlamda anlatılmaktadır.

BLT 520 Kimyasal Düşüncenin ve Yöntemlerinin Evrimi (Laboratuvar Uygulamalı): Kimyasal düşünce ve yöntemlerin gelişimi temel kimya kavramları ve teorileri üzerinden incelenmektedir. Temel kimya kavramlarının tarihsel gelişimi, bu gelişim sürecine deneysel ve düşünsel çalışmaların katkısı araştırılmaktadır. Deneysel kimyanın gelişim süreci, laboratuvar uygulamaları eşliğinde detaylandırılmaktadır.

BLT 521 Klasik Fizik Tarihi: Bu derste Eski Çağ medeniyetlerinden modern fizik kuramlarının ortaya çıkışına kadarki süreçte özellikle İslam coğrafyası ve Avrupa’da fizik biliminin oluşumundaki dönüm noktaları ele alınmaktadır. Deney ve gözleme dayalı bilimsel bilginin kurulumuna öncülük eden fizik disiplininin astronomi, geometri ve optik gibi alanlarla ilişkili olarak şekillenişi incelenir.

BLT 522 Modern Fizik Kuramları Tarihi: Modern fizik kuramları, klasik fiziğin açıklamada yetersiz kaldığı kuramlar olup Einstein’ın özel göreliliğinden Max Planck’ın siyah cisim ışımasına, Heisenberg’in belirsizlik ilkesinden parçacık fiziğinin Standart Model’ine kadar günümüz fiziğinin hala tartışılmakta olan kuramlarını kapsamaktadır. Bu ders, atom modelinin evrimi, Dalga-Parçacık İkililiği, Fotoelektrik etki, Franck-Hertz deneyi, siyah cisim ışıması, kuantum termodinamiği, radyoaktivite, katı hal fiziği gibi modern fiziğin gelişimininde önemli konuları işler ve Stephen Hawking ve Roger Penrose gibi günümüz fizikçilerinin katkıları ile onların ortaya koyduğu yeni tartışma alanlarını inceler.

BLT 523 Klasik Kimya Tarihi: Kimyanın diğer doğa araştırmaları içinde kimlik kazanma sürecinin başlangıcı sayılabilecek 17. yüzyıl sonu ile 19. yüzyıl ortalarına kadar devam eden klasik dönem kimya tarihi ele alınmaktadır. Bu bağlamda simya dönemindeki altın yapma hayallerinin yerini mekanikçi dünya görüşünün aldığı, toplumlarda gelişmeye başlayan endüstrileşmenin gereksinimlerini karşılayacak yöntemlerin araştırılmasının öne çıktığı klasik kimya çalışmaları ve sonuçları incelenmektedir.

BLT 524 Modern Kimya Tarihi: 19. yüzyılda başlayıp gelişerek günümüze gelen modern kimya, tarihsel gelişimi ve diğer disiplinlerle de olan ilişkileri açısından incelenmektedir. Modern kimyanın başlangıcı, bu süreci tetikleyen gelişmeler, özellikle atom kavramında meydana gelen değişimler ve kuantum atom modeli dersin temel çıktılarıdır. 

BLT 525 Klasik Kozmoloji Tarihi: Bu derste Yunan astronomisi ve bu astronomiyi miras alan Ortaçağ Batı ve İslam astronomileri anlatılmaktadır. Bu bağlamda Batlamyusçu Yer merkezli astronomi detaylı olarak ele alınmakta, bu astronomiye yapılan itirazlar incelenmektedir.

BLT 526 Modern Kozmoloji ve Astronomi: Bu derste XIX. yüzyılın ortalarından itibaren ortaya çıkan modern astronomi ve kozmoloji çalışılmaktadır. Dersin odak noktası, astrofizik konuları üzerindedir.

BLT 527 Mekanik Tarihi: Bu derste, bilimsel gelişimin önemli unsurlarından biri olarak mekanik bilgisinin ilk örnekleri, Uzak Doğu, İslam coğrafyası ve Batı'daki gelişim süreci ve modern bilim ve sanayileşmedeki rolü anlatılmaktadır. Bu çerçevede özellikle İslam tarihinde mekanik alanındaki çalışmalara, Benu Musa kardeşlerin, Sâbit b. Kurre gibi bilginlerin ve Cezerî gibi mucitlerin çalışmalarına önem verilmektedir. 

BLT 528 Modern Optik Tarihi: Bu ders Snell, Descartes ve Fermat’ın ışığın kırılma kanununun formüle edilmesine dair çalışmalarının üzerinde durularak ışığın dalga ve parçacık modelleri ve bunları destekleyen bilim insanlarının çalışmaları açıklanmaktadır. Işığın dalga modelinin açıklanmasında, Grimaldi, Ole Rømer, Huygens’in çalışmalarına ve parçacık modelinin açıklanmasında ise Newton ve Hooke’un çalışmalarına odaklanılır. Maxwell ve Elektromanyetik Işık Kuramı ile Einstein’ın fotoelektrik olayı keşfi ve böylece ışığın ikili mahiyeti açıklanılmaktadır.

BLT 529 Mîkât İlmi Tarihi: Bu derste, astronominin İslam coğrafyasında türetilmiş en özgün dallarından biri olan mîkât ilminin doğuşu ve gelişimi anlatılmaktadır. Memluk astronomlarının elinde çok kapsamlı hale gelen mîkât ilminin unsurları müstakil başlıklar halinde ele alınarak incelenmekte, mîkât ilminin nitelikleri ortaya konmaktadır.

BLT 530 Orta Çağ Tıp Tarihi: Bu derste, İslam dönemi tıbbı üzerinde durulmaktadır. Özellikle Orta Çağda tıp ekolleri ile birlikte Arapçaya ve Arapçadan tıbbî eser tercümeleri incelenmektedir.

BLT 532 Osmanlılarda Bilim (XIV.-XVII. Yüzyıllar): Bu ders, başlangıcından on yedinci yüzyılın sonuna değin Osmanlı Devleti’nde bilimin serüvenini inceler. İlk olarak, Adnan Adıvar’ın 1939 yılında Fransızca neşrettiği Osmanlı Türkleri’nde İlim kitabının nasıl bir Osmanlı bilim tarihi anlatısına sahip olduğu tartışılır ve bu eserin, sonradan yazılacak olan Osmanlı bilim tarihi çalışmalarına etkisi değerlendirilir. Daha sonra da günümüzde Osmanlı biliminin nasıl ele alındığı ortaya konur.

BLT 534 XVIII. Yüzyıldan Günümüze Türkiye’de Bilim: XVIII. yüzyıla kadar ağırlıklı olarak İslam coğrafyasındaki bilgi birikiminden faydalanan Osmanlıların bu yüzyıldan itibaren bilime bakış açıları ve Batı'da yükselen bilimsel değerler ve bilimsel bilgiyle ilişkisi ele alınmaktadır. Osmanlıların ve yeni kurulan Türkiye'nin Batı’daki bilimsel yenilikleri ne ölçüde benimsediği de bu çerçevede tartışılır.

BLT 560: Seminer: Bu derste öğrencilerin belirli bir konuya yoğunlaşarak ve bilimsel araştırma tekniklerini kullanarak akademik düzeyde metin kaleme alma yetilerini geliştirecek teknikler anlatılır; bu metinler, sunumu yapılarak değerlendirilir. Öğrencinin bakış açısını bilim tarihi çerçevesi içinde geliştirmesini sağlayacak yöntemlerden bahsedilir.

6. Mezuniyet Koşulları

Öğrencilerin mezun olabilmeleri için en az 24 kredilik dersi en az 2,50 ağırlıklı genel ortalama ile tamamlamış olmaları, seminer dersini başarıyla geçmeleri ve tez çalışmalarını Lisansüstü Enstitüsü tarafından belirlenen maksimum süre içinde tamamlamış olmaları gerekmektedir.

7. İstihdam Olanakları

Program akademisyen ve uzman yetiştirmeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda mezunlarımızın üniversitelerde ilgili alanda akademisyen olarak çalışma ve ilgili kurumlarda uzman olarak çalışması mümkündür.